Μητσοτάκης: Το 2025 η πατρίδα μας θα διαθέτει επιτέλους κτηματολόγιο

ΒΙΝΤΕΟ

Ομιλία του Πρωθυπουργού Κυριάκου Μητσοτάκη στην Ολομέλεια της Βουλής, στη συζήτηση για το σχέδιο νόμου του Υπουργείου Ψηφιακής Διακυβέρνησης «Ολοκλήρωση της κτηματογράφησης, απλοποίηση διαδικασιών, χρήση τεχνητής νοημοσύνης και διατάξεις για τη λειτουργία του ν.π.δ.δ. “Ελληνικό Κτηματολόγιο”, λοιπές διατάξεις του Υπουργείου Ψηφιακής Διακυβέρνησης»

Κύριε Πρόεδρε, κυρίες και κύριοι συνάδελφοι,

Επιτρέψτε μου να ξεκινήσω εκφράζοντας τη βαθιά μου οδύνη για την τραγική απώλεια δύο συμπολιτών μας στην πολύ δύσκολη φωτιά στην Κορινθία, μια φωτιά η οποία έρχεται να επιβεβαιώσει για ακόμα μία φορά ότι αυτά τα οποία γνωρίζαμε σχετικά με τη διάρκεια της αντιπυρικής περιόδου, μάλλον πρέπει να αναθεωρηθούν.

Ο αρμόδιος Υπουργός θα δώσει συνέντευξη Τύπου για να ενημερώσει για την εξέλιξη της προσπάθειας αντιμετώπισής της. Ο κρατικός μηχανισμός είναι πλήρως κινητοποιημένος και ελπίζω και εύχομαι σύντομα να τελειώσουμε με αυτή την εκκρεμότητα.

Παίρνω τον λόγο σήμερα, κυρίες και κύριοι συνάδελφοι, όχι τόσο για να περιγράψω τις διατάξεις του υπό συζήτηση νομοσχεδίου -αυτό πιστεύω ότι έγινε, εξάλλου, αναλυτικά και στην Επιτροπή από τους βουλευτές και θα γίνει και στη συνέχεια, στη διάρκεια της συνεδρίασης- όσο για να επισημάνω το οικονομικό, κοινωνικό αλλά θα έλεγα και τεχνολογικό αποτύπωμα του Κτηματολογίου, να υπογραμμίσω πόσο αναγκαίο είναι να ολοκληρωθεί γρήγορα, αλλά κυρίως να συνδέσω τις αλλαγές που αυτό επιφέρει με το συνολικό σχέδιο εκσυγχρονισμού της χώρας μας.

Και δεν είναι τυχαίο, κ. Πρόεδρε, ότι η συγκεκριμένη μεταρρύθμιση περιμένει να υλοποιηθεί ουσιαστικά από την ίδρυση του ελληνικού κράτους. Πρώτος ο Καποδίστριας θέσπισε την καταγραφή των εθνικών γαιών και ιδιοκτησιών για να ακολουθήσει ο Όθωνας με το πρώτο «Περί Κτηματολογίων» διάταγμα το μακρινό 1836. Απόπειρες, ωστόσο, που για παραπάνω από 150 χρόνια έμειναν μετέωρες, αιχμαλωτίζοντας στο χάος τόσο τη διοίκηση όσο και τους πολίτες.

Φτάσαμε έτσι στη δεκαετία του ’90 να ξαναπιάσουμε το νήμα, αλλά και πάλι αδράνειες, νόμοι «μπαλώματα» και ατελείς ρυθμίσεις μας έκαναν ουσιαστικά το μόνο ευρωπαϊκό κράτος χωρίς Κτηματολόγιο τον 21ο αιώνα.

Μια εκκρεμότητα που έπρεπε να έρθει αυτή η κυβέρνηση για να λύσει, γιατί ναι, το 2025 η πατρίδα μας θα διαθέτει επιτέλους Κτηματολόγιο. Έναν ακριβή χάρτη της δημόσιας και ιδιωτικής ακίνητης περιουσίας, με οριοθετημένα πλέον δάση και αιγιαλό, με ξεκάθαρα αποτυπωμένο τι ανήκει στο κράτος, τι ανήκει στον πολίτη και με σαφείς κανόνες που θα διευκολύνουν τη συλλογική ανάπτυξη αλλά και τις ατομικές συναλλαγές. Και όλα αυτά χωρίς «παραθυράκια» αυθαιρεσίας και ανομίας.

Πρόκειται προφανώς για ένα εξαιρετικά πολύτιμο εργαλείο, με DNA ψηφιακό -θα επανέλθω σε αυτό στη συνέχεια- και φυσικά πρόσωπο φιλικό για όποιον θέλει να αγοράσει, να πουλήσει, να μεταβιβάσει ένα σπίτι ή ένα οικόπεδο. Θα επιτρέπει στον επενδυτή να γνωρίζει με ασφάλεια τον χώρο της δράσης του και θα προσφέρει στην πολιτεία καλύτερους τρόπους ώστε να αξιοποιεί τα ακίνητα που διαθέτει αλλά και να βελτιώνει τις υποδομές της.

Τα οφέλη αυτής της μεγάλης θεσμικής τομής θα ξεδιπλωθούν σταδιακά και σε πολλά επίπεδα: στην οικονομία, διευκολύνοντας νέες επενδύσεις, νέα επιχειρηματικά σχέδια· στην αγορά της κατοικίας, απεγκλωβίζοντας χιλιάδες ακίνητα, πόσω μάλλον σε μία εποχή όπου η χώρα αντιμετωπίζει στεγαστική κρίση· στο περιβάλλον, αντιμετωπίζοντας τη μάστιγα των καταπατήσεων· αλλά και γενικότερα ρυθμίζοντας με διαφάνεια έναν κρίσιμο τομέα ο οποίος επηρεάζει πολλές όψεις της καθημερινής ζωής.

Αρκεί να σκεφτούμε ότι πάνω στους ψηφιακούς χάρτες ακριβείας που έχουμε πλέον στη διάθεσή μας θα αποτυπώνονται τα δεδομένα του Κτηματολογίου μαζί με αυτά της Πολεοδομίας, της Ελληνικής Στατιστικής Αρχής, τα δίκτυα οπτικών ινών, οι δασικές και προστατευόμενες περιοχές, τα μνημεία, οι αρχαιολογικοί χώροι σε όλη την επικράτεια.

Έτσι, με βάση αυτή την ξεχωριστή ταυτότητα κάθε περιοχής, θα μπορεί ο καθένας να γνωρίζει πού και τι μπορεί να χτίζει, μια εταιρεία να εντοπίζει το κατάλληλο σημείο για να εγκαταστήσει ένα εργοστάσιο, ένα ερευνητικό κέντρο, ένα ξενοδοχείο. Και με τη δημόσια διοίκηση να αποκτά μια πολύ καλή εικόνα της πραγματικότητας, γιατί σταδιακά όλα αυτά τα στοιχεία θα ενοποιηθούν και με τα δεδομένα του Ε9.

Αλλά και κάτι ακόμα πολύ σημαντικό και συμπληρωματικό προς αυτή τη μεγάλη θεσμική μεταρρύθμιση: στο Κτηματολόγιο προφανώς θα στηριχθεί και το μεγάλο χωροταξικό πρόγραμμα «Κωνσταντίνος Δοξιάδης», τα Τοπικά και Ειδικά Πολεοδομικά Σχέδια τα οποία ήδη δρομολογούνται σε ολόκληρη τη χώρα. Μια από τις σημαντικότερες -έχω μιλήσει πολλές φορές γι’ αυτήν-, αφανείς μεταρρυθμίσεις την οποία δρομολογεί αυτή η κυβέρνηση. Σχέδια τα οποία θα μας επιτρέψουν πια να λάβουμε υπόψη τις ιδιαιτερότητες κάθε περιοχής, να οργανώσουμε τον χώρο, τις χρήσεις γης, τους όρους δόμησης σε κάθε γωνιά της πατρίδας μας.

Όσα συζητούμε, συνεπώς, σήμερα δεν λύνουν μόνο προβλήματα του χθες, αλλά κυριολεκτικά οικοδομούν το αύριο.

Τρεις είναι οι σημαντικές νέες προβλέψεις που εισάγονται σήμερα προς ψήφιση και θα ήθελα εν συντομία να αναφερθώ σε αυτές, γιατί όλες τους έχουν δύο κοινά χαρακτηριστικά: πρώτον, τη χρήση της τεχνολογίας για την επιτάχυνση των διαδικασιών για να φτάσουμε εγκαίρως στο επιθυμητό αποτέλεσμα και, δεύτερον, την κοινωνική ευαισθησία, αλλά κυρίως την εμπιστοσύνη την οποία δείχνουμε στους ίδιους τους πολίτες, παρέχοντάς τους ευκαιρίες να συμμετέχουν οι ίδιοι τελικά στη διαμόρφωση του Κτηματολογίου και αίροντας αχρείαστα νομικά εμπόδια τα οποία μέχρι και σήμερα υπάρχουν.

Ξεκινώ με την αξιοποίηση της τεχνητής νοημοσύνης, ενός εργαλείου για το οποίο γίνεται πολύς λόγος αλλά πολλές φορές δυσκολευόμαστε να αντιληφθούμε πώς μπορεί να κάνει τη δουλειά του Δημοσίου καλύτερη και να βελτιώσει την παραγωγικότητά του. Εδώ, λοιπόν, έχουμε ένα ξεκάθαρο, απτό παράδειγμα: η τεχνητή νοημοσύνη χρησιμοποιείται για να μπορεί να κάνει τον πρώτο νομικό έλεγχο των συμβάσεων. Τον τελικό έλεγχο, προφανώς, τον έχει πάντα ο προϊστάμενος του Κτηματολογίου, αλλά η τεχνολογία έχει τη δυνατότητα να συγκρίνει υφιστάμενα κείμενα με ισχύοντες κανόνες και να εισηγείται την έγκριση ή τη βελτίωση μιας πράξης.

Είναι η πρώτη φορά που η τεχνητή νοημοσύνη χρησιμοποιείται -και συγχαρητήρια στο Υπουργείο, στον Υπουργό και στον Υφυπουργό που ανέπτυξαν εγχώρια αυτή την εφαρμογή, πατώντας πάνω σε τεχνογνωσία η οποία είναι δημόσια διαθέσιμη- είναι το πρώτο απτό παράδειγμα του πώς η τεχνητή νοημοσύνη μπορεί να βελτιώσει κάθετα την παραγωγικότητα της δημόσιας διοίκησης.

Είχα την ευκαιρία να επισκεφτώ και ένα γραφείο του Κτηματολογίου στη Λάρισα πριν από λίγες εβδομάδες και να διαπιστώσω ο ίδιος την ταχύτητα με την οποία, πια, μπορούμε να εκδίδουμε πράξεις, μέσα σε 10-15 λεπτά, διαδικασίες οι οποίες μπορεί να χρειάζονταν 1,5 και 2 ώρες.

Οπότε, πραγματικά, συγχαρητήρια όχι μόνο σε εσάς, αλλά και στους προγραμματιστές, στους δημόσιους υπαλλήλους οι οποίοι εργάστηκαν για να αναπτύξουν αυτή την πολύ σημαντική τεχνολογία. Και νομίζω ότι η επόμενη μεγάλη πρόκληση, κύριοι Υπουργοί, είναι να δούμε ποιες άλλες, θα έλεγα, επαναλαμβανόμενες διαδικασίες μπορούν με αυτόν τον τρόπο να αυτοματοποιηθούν και να χρησιμοποιήσουμε εργαλεία τεχνητής νοημοσύνης για να βελτιώσουμε σημαντικά την παραγωγικότητα των υπαλλήλων και συνολικά του δημοσίου τομέα.

Να πω, προφανώς, ότι οι λύσεις οι οποίες έχουν υιοθετηθεί από το Υπουργείο είναι απολύτως σύμφωνες με τον Ευρωπαϊκό Κανονισμό, το AI Act, για την τεχνητή νοημοσύνη, και θα αναμένω με πολύ μεγάλο ενδιαφέρον τις προτάσεις σας για το πώς μπορεί αυτό το εργαλείο, όπως είπα, να επεκταθεί και σε άλλους τομείς της δημόσιας διοίκησης.

Η δεύτερη σημαντική αλλαγή συνδέεται με τη δυνατότητα του πολίτη να διορθώνει ή να συμπληρώνει στοιχεία τα οποία συνδέονται και αφορούν την ιδιοκτησία του, κάτι που πλέον θα γίνεται με απλό τρόπο, θα γίνεται εξωδικαστικά, στις περιπτώσεις βέβαια που δεν θίγονται άλλοι ιδιοκτήτες. Γι’ αυτό, μάλιστα, θα λειτουργεί από τον Ιανουάριο η πλατφόρμα metavoles.ktimatologio.gr, γιατί σίγουρα ατέλειες οι οποίες έρχονται από το παρελθόν είναι πολλές.

Για παράδειγμα, στο εμβαδόν των οικοπέδων ή των κτισμάτων σύγχρονες μετρήσεις κατά κανόνα έχουν μικρές αποκλίσεις από τις παλαιότερες. Μία κατοικία που στα αρχικά σχέδια μπορεί να εμφανιζόταν ότι ήταν 100 τετραγωνικά, μπορεί στην ηλεκτρονική ταυτότητα του κτιρίου να προκύπτει ότι είναι 103 ή 104. Οι σημερινές χρήσεις συχνά δεν αντιστοιχούν σε εκείνες των παλαιών συμβολαίων.

Αλλαγές, λοιπόν, αυτού του τύπου θα μπορούν να γίνονται πλέον μονομερώς, όπως εξάλλου το ήθελαν ανέκαθεν οι ιδιοκτήτες. Και είναι αλήθεια ότι ιδιαίτερα στις πολυκατοικίες είναι πρακτικά αδύνατος ο εντοπισμός διαφορών και στη συνέχεια η συμφωνία όλων των ιδιοκτητών. Πρόκειται, λοιπόν, για μία πρωτοβουλία η οποία αίρει μια μεγάλη ταλαιπωρία, την οποία προκαλούσαν τελικά μικρά προβλήματα.

Ίδια ακριβώς στόχευση έχει και η μετατροπή παλαιών προσυμφώνων σε οριστικά συμβόλαια και επίσης η δυνατότητα να μην ακυρώνονται τα κανονικά συμβόλαια όταν αντιμετωπίζονται αυθαιρεσίες των προηγούμενων ιδιοκτητών. Παράλληλα, η τριετής παράταση η οποία δίνεται για να ρυθμιστούν πράξεις σχετικά με τα κληροτεμάχια τα οποία κατατμήθηκαν παράνομα στο παρελθόν. Είναι όλα αυτά λύσεις οι οποίες απαντούν σε υπαρκτές εκκρεμότητες.

Τέλος, η τρίτη μας παρέμβαση απευθύνεται σε όσους αμέλησαν, παρά τη διαρκή ενημέρωση, να δηλώσουν την περιουσία τους εγκαίρως, με αποτέλεσμα αυτά τα ακίνητα να εμφανίζονται ως «αγνώστου ιδιοκτήτη». Οι πολίτες αυτής της κατηγορίας θα έχουν μία δεύτερη ευκαιρία να τα δηλώσουν, όχι στο δικαστήριο αλλά στο Κτηματολογικό Γραφείο, εάν βέβαια έχουν τους σχετικούς τίτλους ή τις πράξεις αποδοχής κληρονομιάς.

Δεκτές ακόμα θα γίνονται και αποφάσεις αποχαρακτηρισμού επί δασικών χαρτών, κατόπιν αντιρρήσεων των ιδιοκτητών. Και εκεί οι κτηματολογικές εγγραφές θα τροποποιούνται αρχικά αυτόματα υπέρ του πολίτη. Με τον τρόπο αυτό, το Δημόσιο δεν θα υποχρεώνεται στις υποχρεωτικές, πλην όμως απολύτως τυπικές και τελικά αχρείαστες προσφυγές, με τις πολύχρονες και στο τέλος παντελώς αναποτελεσματικές δικαστικές διαμάχες.

Συμπερασματικά, θα έλεγα ότι το νομοσχέδιο το οποίο συζητούμε σήμερα έρχεται ουσιαστικά να επιταχύνει την ολοκλήρωση του Κτηματολογίου έως και τα τέλη του 2025, με ρυθμίσεις που δεν κλείνουν τα μάτια στην πραγματικότητα. Γι’ αυτό και, όπως διαπιστώνετε, το νομοσχέδιο αναγνωρίζει και παρεμβαίνει σε υπαρκτές αδυναμίες, ενώ από την άλλη επιδιώκει να καταστήσει και τους πολίτες συμμάχους σε αυτή τη μεγάλη εθνική προσπάθεια.

Μιλάμε φυσικά για μία διαδικασία η οποία είναι δυναμική, σε μία χώρα με τίτλους κτήσης από τον 19ο αιώνα ή και παλαιότερα, με τόπους οι οποίοι ενσωματώθηκαν σταδιακά στο ελληνικό κράτος. Τα πράγματα, προφανώς, δεν ήταν και δεν είναι εύκολα και είναι αυτονόητο συνεπώς ότι οι ενστάσεις, οι διορθώσεις, οι προσφυγές δεν θα εκλείψουν αυτόματα.

Όμως, αυτό σε καμία περίπτωση δεν σημαίνει άλλη καθυστέρηση. Η μεταρρύθμιση αυτή έπρεπε να γίνει και γίνεται πράξη. Όπως, δυστυχώς, δεν θα καταργηθούν και μονομιάς οι διαφορές, καθώς από τη φύση της -το ξέρετε καλά- κάθε οριοθέτηση περιουσίας έναντι μίας γειτονικής φέρνει στο φως ασυμφωνίες ή κάποτε και συγκρούσεις. Αυτές θα πρέπει να επιλύονται εξωδικαστικά, όπου δεν είναι αυτό εφικτό μέσω της νομικής οδού προφανώς. Αλλά, και πάλι, τέτοια φαινόμενα δεν μπορούν να περιμένουν να τελεσιδικήσουν για να προχωρήσει το Κτηματολόγιο.

Η κτηματογράφηση, άλλωστε, είναι μια συνεχής διαδικασία. Στην πατρίδα μου, την Κρήτη, ξεκίνησε το 2018, μόλις το τελευταίο έτος είχαμε σοβαρή πρόοδο. Γιατί; Γιατί στο μεταξύ κάθε μέρα γίνονταν αγοραπωλησίες, μεταβιβάσεις, αποδοχές, αναπαράγοντας, δυστυχώς, μαζί τους τα λάθη τα οποία κληρονομούνται από το αρρύθμιστο παρελθόν.

Εδώ, λοιπόν, το γοργόν και χάριν έχει. Έχουμε ήδη επιτύχει, αν το σκεφτείτε, να πάμε από το 39% της κτηματογράφησης στο 52% σήμερα. Και από τη στιγμή που οι κτηματολογικές βάσεις ενσωματωθούν στο Κτηματολόγιο, ο ιδιοκτήτης θα κάνει μια μόνο δήλωση σε έναν μόνο δημόσιο φορέα. Το πότε ακριβώς θα συμβεί αυτό, θα το κρίνει τελικά το ίδιο το Ελληνικό Κτηματολόγιο, λαμβάνοντας υπόψη όλες τις παραμέτρους. Όπως και το πότε οι πράξεις θα γίνονται πια μόνο ηλεκτρονικά.

Όσο μάλιστα προχωράει η ενσωμάτωση, τόσο θα αυξάνονται και οι απαιτήσεις. Γι’ αυτό και ο φορέας θα ενισχύεται με πιστοποιημένους μηχανικούς που θα εξετάζουν γρήγορα τις αντιρρήσεις, επίσης με εξουσιοδοτημένους δικηγόρους, που θα κάνουν τον νομικό έλεγχο των πράξεων, θα εισηγούνται τις αποφάσεις καταχώρισής τους, αλλά και με προσλήψεις επικουρικού προσωπικού, όπου αυτό είναι απαραίτητο, ιδίως στα νησιά μας.

Κυρίες και κύριοι συνάδελφοι, κλείνω αυτή την παρέμβασή μου υπογραμμίζοντας και πάλι τον αναπτυξιακό, τον κοινωνικό και τον τεχνολογικό χαρακτήρα αυτής της μεγάλης μεταρρύθμισης την οποία εξετάζουμε.

Είναι μια παρέμβαση πολύ σημαντική. Θα ορίσει, με κανόνες πλέον, το περιβάλλον ουσιαστικά της καθημερινότητας όλων, θα προστατεύσει τη δημόσια περιουσία αλλά και την ιδιωτική, δίνοντάς της μεγαλύτερη αξία. Θα τονώσει τις επενδύσεις, απελευθερώνοντας ταυτόχρονα και την αγορά των ακινήτων. Και όλα αυτά με γνώμονα, όπως είπα, την εξυπηρέτηση του πολίτη, αξιοποιώντας προς όφελός του την τεχνολογία.

Η αλήθεια είναι ότι σήμερα κανείς δεν θυμάται ότι άλλοτε στηνόταν επί ώρες στην ουρά για να λάβει μια βεβαίωση. Τώρα τη λαμβάνει αμέσως με το gov.gr -ίσως η σημαντικότερη οριζόντια μεταρρύθμιση η οποία υλοποιήθηκε από αυτή την κυβέρνηση. Σήμερα τη θεωρούμε δεδομένη, μέρος της πραγματικότητάς μας, δεν ήταν όμως έτσι. Κάποιοι το έκαναν πράξη το gov.gr ώστε σήμερα να το απολαμβάνουν οι πολίτες.

Κατά τον ίδιο τρόπο, σύντομα δεν θα θυμάται ότι η ιδιοκτησία του δεν θα παραμένει κρυμμένη μέσα σε έναν λαβύρινθο από χαρτιά και γραφειοκρατία. Θα ξεχάσει την εικόνα την οποία θυμάται από τα Υποθηκοφυλακεία. Και δεν μιλάω για ένα μακρινό μέλλον.

Σήμερα στην Αττική και στη Θεσσαλονίκη το 90% των πράξεων των υποβολών γίνεται ήδη ηλεκτρονικά, 155 εκατομμύρια -επαναλαμβάνω, 155 εκατομμύρια- σελίδες αρχείων των Υποθηκοφυλακείων έχουν ήδη ψηφιοποιηθεί, μια μακρά και, θα έλεγα, κουραστική διαδικασία.

Οι δικηγόροι μπορούν να κάνουν από το γραφείο τους την έρευνα που θέλουν. Μεταγραφές αγοροπωλησιών με τη χρήση του akinita.gov.gr γίνονται πλέον σε μια μόλις μέρα. Και αυτό το κύμα προόδου και εκσυγχρονισμού θα επεκταθεί σε ολόκληρη την επικράτεια και σε κάθε δράση του Δημοσίου.

Αυτός ο ψηφιακός μετασχηματισμός που λαμβάνει υπόψη του τις τεράστιες ευκαιρίες που ανοίγονται από την τεχνητή νοημοσύνη, όπως είπα, για τη βελτίωση της παραγωγικότητας του δημόσιου τομέα, είναι ένας εκσυγχρονισμός που βαδίζει γοργά. Και οι ρυθμοί απλώνονται παντού: στις πολεοδομίες, στα δικαστήρια, στο ΕΣΥ, στον ΕΦΚΑ, στην ΑΑΔΕ αλλά και σε όλα τα δεδομένα τα οποία διατηρεί το κράτος, ανοίγοντας νέες προοπτικές για την πολιτεία, για την οικονομία, για την επιχειρηματικότητα, αλλά κυρίως για την κοινωνία.

Ναι, μιλάμε συνεπώς -και να κλείσω με αυτή την παρατήρηση- για μία ακόμα από τις αλλαγές που κάποιοι, και σε αυτή την αίθουσα, έλεγαν ότι «δεν γίνονται». Να, όμως, που γίνονται. Όπως τα μη κρατικά πανεπιστήμια, όπως η επιστολή ψήφος, όπως οι δωρεάν προληπτικές εξετάσεις, οι ψηφιακές συναλλαγές, η σύνδεση των POS με τις ταμειακές μηχανές, το Μετρό της Θεσσαλονίκης, το οποίο επίσης κάποιοι δεν πίστευαν…

(Ομιλία εκτός μικροφώνου από τα έδρανα)

Η Ελλάδα, κα Κωνσταντοπούλου, προς μεγάλη σας θλίψη, γιατί μια μίζερη Ελλάδα επιδιώκετε στην αντιπολίτευση, θα έχει το δικό της Κτηματολόγιο.

Αλλάζει η χώρα και αλλάζει προς το καλύτερο. Και από την πλευρά μας αποδεικνύουμε ότι ό,τι είπαμε το κάνουμε. Κάντε, λοιπόν, και εσείς ό,τι απαιτούν οι καιροί, διευκολύνετε την καθημερινότητα εκατομμυρίων πολιτών και υπερψηφίστε αυτό το νομοσχέδιο, προτάσσοντας, επιτέλους, για μια φορά το συμφέρον του τόπου και της κοινωνίας.