Φιλόδοξο σχέδιο ανάκαμψης 750 δισ. ευρώ από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή

Πόσα θα πάρει η Ελλάδα

Πεντακόσια δισεκατομμύρια ευρώ σε επιχορηγήσεις και 250 δισεκατομμύρια σε δάνεια: αυτή είναι η πρόταση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής για το σχέδιο ανάκαμψης της ευρωπαϊκής οικονομίας. Οι επιπλέον πόροι θα αντληθούν από την Επιτροπή με την έκδοση ομολόγων διάρκειας έως 30 ετών, η αποπληρωμή του κεφαλαίου των οποίων θα ξεκινήσει το 2028, και θα διανεμηθούν στα κράτη-μέλη, τις περιφέρειες και τους τομείς της οικονομίας που έχουν πληγεί βαρύτερα από την κρίση.
Οι επιχορηγήσεις θα δοθούν μέσω προγραμμάτων του νέου Πολυετούς Δημοσιονομικού Πλαισίου (του προϋπολογισμού της Ε.Ε. για το 2021-7). Σύμφωνα με την πρόταση της Επιτροπής, η Ελλάδα θα λάβει 22,5 δισ. ευρώ σε επιχορηγήσεις και 9,4 δισ. ευρώ σε δάνεια – που συνολικά ισοδυναμούν με το 1/6 του ΑΕΠ της χώρας το 2019. Η Αντιστοίχως η Ιταλία θα λάβει 81,8 δισ. ευρώ σε επιχορηγήσεις και 90,9 δισ. ευρώ σε δάνεια, ενώ η Ισπανία 77,3 δισ. ευρώ σε επιχορηγήσεις και 63,1 δισ. σε δάνεια.

Μόνο τρεις ακόμα χώρες (Γαλλία, Πολωνία και Γερμανία) θα λάβουν περισσότερα σε επιχορηγήσεις σε απόλυτους αριθμούς από την Ελλάδα – και ειδικά στην περίπτωση της Γερμανίας, το ποσό που θα λάβει (28 δισ.) είναι θεαματικά μικρότερο από την εικαζόμενη συνεισφορά της στο πακέτο. Το πόσο ευάλωτη είναι η χώρα στην κρίση του κορωνοϊού αναδεικνύεται από έγγραφο της Επιτροπής που εκτιμά ότι η πτώση της τουριστικής δραστηριότητας στο β’ τρίμηνο του 2020 είναι «μεγαλύτερη από 70%» σε σύγκριση με την ίδια περίοδο πέρυσι. Στο ίδιο έγγραφο αναφέρεται ότι οι χώρες με μεγάλο αριθμό μικρών και μεσαίου μεγέθους επιχειρήσεων θα πληγούν δυσανάλογα (η Ελλάδα έχει το μεγαλύτερο σχετικό ποσοστό στην Ε.Ε.).
Η Ιταλία και Ισπανία, οι χώρες που με οικονομικά και υγειονομικά κριτήρια έχουν πληγεί περισσότερο από οποιαδήποτε άλλη στην Ε.Ε. από τον κορωνοϊό, θα λάβουν συνδυαστικά το 42% του συνολικού φακέλου. Δέκα χώρες, μεταξύ των οποίων η Γαλλία, η Γερμανία και οι τέσσερις «φειδωλοί», δεν προβλέπεται να πάρουν δάνεια.
Για την έκδοση και την εξυπηρέτηση του νέου χρέους, η Επιτροπή προτείνει την αύξηση της οροφής των ίδιων πόρων του ΠΔΠ (το μέγιστο ποσό που μπορεί να αιτηθεί από τα κράτη-μέλη για δαπάνες του προϋπολογισμού) στο 2% του Ακαθάριστού Εθνικού Εισοδήματος (GNI) της Ε.Ε. Ο δημοσιονομικός χώρος που θα δημιουργηθεί θα της επιτρέψει να δανειστεί στις αγορές σε κλίμακα πολλαπλάσια από το σύνολο αντίστοιχων εκδόσεων στο παρελθόν. Θα είναι η πρώτη φορά – με την εξαίρεση μικρών ποσών που δόθηκαν σε τρίτες χώρες μέσω του προγράμματος Macro Financial Assistance – που η Επιτροπή θα δανειστεί για να δώσει επιχορηγήσεις, όχι δάνεια.
Η Επιτροπή προτείνει τα νέα κοινοτικά έσοδα που θα επιτρέψουν την αποπληρωμή του νέου ευρωπαϊκού χρέους να προκύψουν από την επέκταση του συστήματος εμπορίας ρύπων της Ε.Ε. (μεταξύ άλλων στους κλάδους της ναυτιλίας και των αερομεταφορών), από τη «διασυνοριακή προσαρμογή άνθρακα» (τον νέο φόρο για την αποτροπή εξόδου παραγωγικών μονάδων προς χώρες με πιο χαλαρή περιβαλλοντική νομοθεσία) και από έναν νέο ψηφιακό φόρο (που ως τώρα έχει αποδειχθεί αδύνατον να συμφωνηθεί). Όπως αναφέρει κοινοτική αξιωματούχος, κατόπιν εντατικών διαβουλεύσεων της Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν με όλα τα κράτη-μέλη, απορρίφθηκε η ιδέα των «ομολόγων εις το διηνεκές» (perpetual bonds), ως πολιτικά μη εφικτών και νομικά επισφαλών.
Πρακτικά, όπως εκτιμούν στην Επιτροπή, πρέπει να υπάρξει συμφωνία για τη «γενική αρχιτεκτονική» του νέου ΠΔΠ το συντομότερο δυνατόν – «έως τον Ιούλιο», αναφέρει υψηλόβαθμη κοινοτική αξιωματούχος. Μόνο έτσι θα υπάρξει αρκετός χρόνος για να επικυρωθεί στα κοινοβούλια των κρατών-μελών η νέα Απόφαση Ίδιων Πόρων που θα επιτρέψει την αύξηση της οροφής τους, αλλά και να εγκριθούν, με τη συναίνεση του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου, τα πολυάριθμα κλαδικά προγράμματα που συναποτελούν το ΠΔΠ, ώστε ο νέος προϋπολογισμός και το Ταμείο Ανάκαμψης να είναι διαθέσιμα την 1.1.2021.
Παράλληλα, αναγνωρίζοντας την επείγουσα ανάγκη στήριξης των πιο αδύναμων οικονομιών από φέτος, η Επιτροπή προτείνει την αύξηση των διαθέσιμων πόρων του τρέχοντος ΠΔΠ για το 2020 κατά 11,5 δισ. ευρώ, χρηματοδοτούμενη από αυξημένους ίδιους πόρους και υψηλότερες εθνικές συνεισφορές. Το μέτρο αυτό, το οποίο ιδανικά θα επιτρέψει την αποδέσμευση επιπλέον κονδυλίων από την 1η Σεπτεμβρίου, απαιτεί ομόφωνη συμφωνία στο Ευρωπαϊκό Συμβούλιο και τη συναίνεση του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου.
Τρεις πυλώνες
Το Σχέδιο Ανάκαμψης της Επιτροπής αποτελείται από τρεις πυλώνες. Ο πρώτος πυλώνας αφορά τη στήριξη των κρατών-μελών της Ε.Ε.. Το βασικό εργαλείο θα είναι το Recovery and Resilience Facility (RRF), που θα περιλαμβάνει επιχορηγήσεις 310 δισ. ευρώ και δάνεια 250 δισ. ευρώ. Οι χώρες που θα αιτηθούν πόρους από το συγκεκριμένο εργαλείο θα πρέπει να καταθέσουν αναλυτικά σχέδια δημόσιων επενδύσεων και συνοδευτικών μεταρρυθμίσεων, τα οποία πρέπει να συμβαδίζουν με τις βασικές προτεραιότητες της Ε.Ε.: την πράσινη μετάβαση, την ψηφιακή ατζέντα και την ενίσχυση της «ανθεκτικότητας» (resilience) των οικονομιών της Ένωσης απέναντι σε μελλοντικά σοκ. Επιπλέον, θα πρέπει να συμμορφώνονται με τις συστάσεις πολιτικής του Ευρωπαϊκού Εξαμήνου. Τα εθνικά αυτά σχέδια θα εξετάζονται και θα εγκρίνονται από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή. Η έγκρισή της όμως, παρότι αναγκαία, δεν είναι ικανή συνθήκη για την αποδέσμευση των χρημάτων. Μέσω του νομικού εργαλείου της επιτροπολογίας (comitology), τα σχέδια θα περνούν και από τη βάσανο της «διαδικασίας εξέτασης» (examination procedure), που επιτρέπει στο Ευρωπαϊκό Συμβούλιο να παρέχει «δεσμευτικές συμβουλές» στην Κομισιόν σχετικά με την έγκριση κάποιων κατηγοριών δαπανών. Ωστόσο η απόφαση του Συμβουλίου δεν χρειάζεται να είναι ομόφωνη, αλλά λαμβάνεται με ειδική πλειοψηφία – με άλλα λόγια δεν μπορεί ένα κράτος-μέλος να θέσει βέτο σε αυτήν.
Το δεύτερο μέρος του πρώτου πυλώνα είναι το React-EU, που περιγράφεται ως ένα «συμπλήρωμα της πολιτικής Συνοχής», αξίας 55 δισ. ευρώ, και θα παρέχει επιχορηγήσεις με ευέλικτους όρους σε ΟΤΑ, νοσοκομεία κ.ο.κ. για την άμβλυνση των κοινωνικο-οικονομικών συνεπειών της κρίσης. Η κλείδα κατανομής του React-EU θα είναι διαφορετική από αυτήν της παραδοσιακής πολιτικής Συνοχής, ώστε να στηρίξει στο μέγιστο δυνατό βαθμό τις πιο βαριά πληγείσες χώρες και περιφέρειες της Ένωσης. Το τρίτο μέρος είναι η ενίσχυση των προγραμμάτων αγροτικής ανάπτυξης (κατά 15 δισ. ευρώ) και του «Ταμείου Δίκαιης Μετάβασης» προς την οικονομία χαμηλών εκπομπών άνθρακα (κατά 32,5 δισ. ευρώ).
Ο δεύτερος πυλώνας εστιάζει στη στήριξη του ιδιωτικού τομέα. Στο πλαίσιό του, η Επιτροπή προτείνει την ενίσχυση του προγράμματος InvestEU (αυξάνοντας τους πόρους τους στα 15,3 δισ. ευρώ) και την προσθήκη σε αυτό ενός εργαλείου στρατηγικών επενδύσεων. Το εργαλείο αυτό η Επιτροπή ελπίζει ότι θα κινητοποιήσει ιδιωτικές επενδύσεις αξίας 150 δισ. ευρώ που θα «υποστηρίξουν μία σειρά από κρίσιμες αλυσίδες αξίες», όπως αναφέρουν αρμόδιοι αξιωματούχοι, ειδικά στον υγειονομικό τομέα αλλά όχι μόνο.
Επιπλέον, θα συσταθεί ένα νέο «εργαλείο φερεγγυότητας», που θα παρέχει προσωρινή κεφαλαιακή στήριξη σε εταιρείες που έχουν πληγεί από την τρέχουσα κρίση (θα διαθέτει 31 δισ. ευρώ, τα οποία εκτιμάται ότι μπορούν να ξεκλειδώσουν ιδιωτικές επενδύσεις ως και 300 δισ.). Το εργαλείο, συγκεκριμένα, θα παρέχει εγγυήσεις μέσω του ΠΔΠ στην Ευρωπαϊκή Τράπεζα Επενδύσεων, με τη συνδρομή των οποίων ιδιωτικά κεφάλαια θα επενδύουν σε εταιρείες που έχουν προσωρινή ανάγκη στήριξης. Κοινοτικός αξιωματούχος σημειώνει ότι «θα υπάρχει μεγάλη απόσταση» μεταξύ της Επιτροπής και των ατομικών επιλογών διάσωσης εταιρειών, μεταξύ άλλων μέσω ανεξάρτητης επιτροπής αξιολόγησης επενδύσεων, όπως με το Σχέδιο Γιούνκερ. «Ο σκοπός είναι να διασώσουμε βιώσιμες εταιρείες, όχι να κάνουμε επενδύσεις με πολιτικά κίνητρα», σημειώνεται. Σχετικά με την εμβέλεια του εργαλείου φερεγγυότητας, από το briefing της Επιτροπής προκύπτει ότι θα είναι δύσκολο να κινητοποιηθεί υπέρ επιχειρήσεων με αρνητικό περιβαλλοντικό αποτύπωμα.
Ο τρίτος πυλώνας περιλαμβάνει αυξημένες δαπάνες για υγεία, έρευνα και καινοτομία και εξωτερική δράση. Θα χρηματοδοτήσει την ενίσχυση του rescEU κατά 2 δισ. ευρώ (μεταξύ άλλων ώστε να μπορεί να προμηθεύεται αυτόνομα τον αναγκαίο εξοπλισμό και να μην εξαρτάται από τις διαδικασίες των κρατών-μελών) αλλά και αυτονόμηση-αναβάθμιση του EU4Health, του υγειονομικού προγράμματος που ήταν μέχρι πρότινος ενσωματωμένο στο Ευρωπαϊκό Κοινωνικό Ταμείο. Το αναβαθμισμένο EU4Health θα έχει προϋπολογισμό 9,4 δισ. ευρώ.
Οι πόροι που η Κομισιόν ελπίζει ότι θα διατεθούν από το Σεπτέμβριο θα κατευθυνθούν κυρίως στο εργαλείο φερεγγυότητας, αλλά και στο React-EU και το πρόγραμμα εξωτερικής δράσης.
Η Επιτροπή θα δημοσιεύσει σήμερα έναν χάρτη αναγκών που θα καθορίσει πώς και που θα διατεθούν οι πόροι του Ταμείου Ανάκαμψης. Στον χάρτη καταγράφονται οι ανάγκες ανακεφαλαιοποίησης εταιρειών, νέων επενδύσεων, το κόστος της κρίσης σε συγκεκριμένους κλάδους και ο αντίκτυπός της στα δημοσιονομικά μεγέθη των κρατών-μελών. Θα δώσει στη δημοσιότητα επίσης μία ποσοτική ανάλυση του αντίκτυπου της πρότασής της, στην ευρωπαϊκή οικονομία συνολικά αλλά και στα κράτη-μέλη ατομικά, σε σειρά δεικτών (ΑΕΠ, απασχόληση, δημόσια οικονομικά κ.ά.).
Το ευρύτερο ΠΔΠ
Η πρόταση της Κομισιόν για το ΠΔΠ θα είναι παρεμφερής με αυτήν που κατέθεσε ο Σαρλ Μισέλ τον Φεβρουάριο, ύψους 1,1 τρισ. ευρώ, αλλά με «χειρουργικές παρεμβάσεις», όπως ειπώθηκε από αρμόδιους αξιωματούχους. Ο λόγος της υιοθέτησης σε μεγάλο βαθμό της πρότασης Μισέλ είναι ότι αυξάνει τις πιθανότητες για επιτάχυνση και ευτυχή κατάληξη της διαπραγμάτευσης. Τονίζεται πάντως ότι η πρόταση της Επιτροπής θα είναι «πολύ πιο ευέλικτη», με διευρυμένη χρήση «ειδικών εργαλείων», εκτός του ΠΔΠ, το οπλοστάσιο των οποίων μπορεί να αυξηθεί ταχέως σε περιόδους εκτάκτου ανάγκης. Εν τω μεταξύ, το BICC, ο «προϋπολογισμός της Ευρωζώνης» που ξεκίνησε με μεγάλες φιλοδοξίες, δεν περιλαμβάνεται καν στην πρόταση της Επιτροπής.
Πηγή kathimerini.gr