Μεγάλωσα με μια οικογένεια που δεν είχε την ευθύνη του ρόλου της

Γενναία εξομολόγηση του Δημοσθένη Παπαδόπουλου στα ΝΕΑ και τη Ζωή Λιάκα – Μιλάει για τις «πληγές» του, την ψυχανάλυση, τον χαρτοπαίκτη πατέρα του, τον αλκοολικό αδελφό του και τη στήριξη από τον σύντροφό του

Διαβάστε τη συνέντευξη που δημοσιεύεται σήμερα στα ΝΕΑ και στη στήλη «Αυτή ήταν η σωτηρία μου» με την υπογραφή της Ζωής Λιάκα:

Είναι ένας ευγνώμων και χαρούμενος άνθρωπος. Εχει πετύχει όσα ονειρεύτηκε, έστω και αν χρειάστηκε να διανύσει δύσκολες διαδρομές. Ο σπουδαίος ηθοποιός και σκηνοθέτης τραβάει την κουρτίνα της μνήμης και αφηγείται πώς μετέτρεψε το σκοτάδι σε φως…

Ας πιάσουμε το νήμα της συζήτησης από το σημείο που μου λέγατε πριν ξεκινήσουμε τη συνέντευξη.

Ελεγα ότι πάντα προσπαθώ για το καλύτερο δυνατό εναγωνίως σε μια συνεργασία. Στηρίζω την επιλογή που έκανα ακόμη και αν ξέρω ότι το αποτέλεσμα δεν θα είναι άριστο. Είναι θέμα ήθους. Εγκαταλείπω όταν διαπιστώσω περίεργη ενέργεια από συναδέλφους και κακοπροαίρετες συμπεριφορές.

Για παράδειγμα;

Σε μια από τις τελευταίες δουλειές που σκηνοθετούσα και έπαιζα και ως ηθοποιός συνεργαζόμουν με συνάδελφο που θεωρούσε ότι ήταν η Ελλη Λαμπέτη. Την πρώτη φορά υποχώρησα στην παραξενιά της για να προχωρήσει η δουλειά. Το ίδιο έκανα και στη δεύτερη.

Στην τρίτη εξεγερθήκατε.

Μου είπε μια ιστορία τελείως φαντασιακή. Σκέφτηκα ότι δεν έχει νόημα να απαντήσω και να επιχειρηματολογήσω στην παράνοιά της. Οταν τελείωσε τον μονόλογό της, λέω «σε όλο αυτό που περιγράφεις και με κατηγορείς σκέφτηκες το ενδεχόμενο να έχεις κι εσύ ένα μικρό μερίδιο ευθύνης;». Μου απαντάει: «Οχι. Κάνω την αυτοκριτική μου κάθε μέρα και βλέπω ότι δεν έχω φταίξει πουθενά». Της λέω: «Με έναν τέτοιο άνθρωπο δεν θέλω να έχω ούτε καλημέρα». Μια σεζόν βρισκόμασταν μόνο πάνω στα σκηνή. Και οι κριτικές έλεγαν το παρανοϊκό «η καταπληκτική χημεία ανάμεσα στους δυο ηθοποιούς».

Εσείς κάνατε αυτοκριτική;

Σε απίστευτο βαθμό. Πάντα σκανάρω αυτό που έχει συμβεί ή ειπωθεί. Ζητώ συγγνώμη. Γι’ αυτό και με πληγώνει αυτό όταν δεν συμβαίνει. Θέλω οι σχέσεις μου με τους γύρω να είναι ειλικρινείς. Αυτή η επιλογή μου μού έχει στοιχίσει επαγγελματικά. Δηλαδή αν ήμουν πιο διπλωματικός και διατηρούσα σχέσεις με ανθρώπους που δεν εκτιμούσα, θα κέρδιζα περισσότερα.

Γροθιά στο μαχαίρι.

Δεν είμαι των ακραίων συμπεριφορών παρά μόνο όταν βλέπω ότι ξεπερνιούνται τα όρια. Στα γενέθλια του φίλου μου παρακάλεσα μια γνωστή να μην καλέσει ένα συγκεκριμένο πρόσωπο – μου χαλάει την αισθητική. Κάποια στιγμή, εν εξελίξει του πάρτι, με ενημερώνει ότι θα περάσει. Εγινα ταύρος εν υαλοπωλείω και απαίτησα να πάει να τη συναντήσει αλλού. Ηταν το πάρτι του συντρόφου μου και ήθελα να μη μου το χαλάσει τίποτα.

Ησασταν πάντα έτσι ή αυτό είναι κατάκτηση σοφίας;

Μια από τις τελευταίες ατάκες που είπα στην ψυχίατρό μου είναι πως αισθάνομαι σαν «Το σοφό παιδί» του Χωμενίδη. Και μου απαντάει: «Ενα πολύ πληγωμένο παιδί».

Ας μιλήσουμε για πληγές.

Είναι πολλές αλλά τώρα μπορώ και τις αναγνωρίζω. Ημουν σε μια οικογένεια που δεν ήξερε την ευθύνη της οικογένειας. Μεγάλωσα με δυο γονείς που δεν είχαν καμία γνώση και καμία ευθύνη του ρόλου τους.

Τι δουλειά έκαναν οι γονείς σας;

Η μητέρα μου οικιακά και ο πατέρας μου πραγματικά δεν ξέρω. Ποτέ δεν κατάλαβα τι δουλειά ακριβώς έκανε. Τον θυμάμαι ταξιτζή ή να έχει μάντρα οικοδομών. Βασικά ήταν χαρτοπαίκτης τρελός. Δεν ζούσαμε μέσα στην πολυτέλεια, αλλά δεν έλειψαν ποτέ τα χρήματα στο σπίτι. Δεν τον είχα δει να εργάζεται. Ηταν μονίμως στον καφενείο. Η τελευταία δουλειά που τον είδα να κάνει – ήμουν στο γυμνάσιο – ήταν παράνομος μπούκερ στον ιππόδρομο. Τον έπαιρναν τηλέφωνο στο σπίτι και έπαιζε τα στοιχήματα που του έλεγαν για λογαριασμό τους.

Λίγο σκοτεινά πράγματα, υπόκοσμος.

Ισως και να ήταν πολύ μπλεγμένος. Ερχόταν στο σπίτι πέντε το πρωί, κοιμόταν μέχρι τις 11. Ηταν μόνιμα σε λέσχες. Τώρα που τα διηγούμαι έχουν μια γοητεία, αλλά όταν τα ζεις ως παιδί είναι διαφορετικά.

Πώς εκλαμβάνατε αυτό το περιβάλλον;

Δεν με απασχολούσε γιατί περνούσα καταπληκτικά. Οταν άρχισα να κάνω ψυχανάλυση, έκλαιγα με λυγμούς γι’ αυτό το «παιδί». Εβλεπα τους γονείς των συμμαθητών μου να τους αγκαλιάζουν κι έλεγα «τι ψέματα είναι αυτά;». Δεν είχα πάρει ποτέ αγάπη. Μεγάλωνα μετρώντας τα χρόνια για να γίνω 18 ετών, να φύγω από το σπίτι. Τότε ανεξαρτητοποιήθηκα. Δεν ζήτησα ποτέ κάτι από τους γονείς μου και δεν με βοήθησαν ποτέ.

Ο πατέρα σας ήταν απών σίγουρα. Σας είχε φερθεί σκληρά;

Βέβαια. Δεν έχει έρθει ποτέ στο θέατρο να με δει. Οχι για κανέναν σοβαρό λόγο, αλλά επειδή βαριέται.

Οι σχέσεις τώρα πώς είναι;

Δεν υπάρχει καμία σχέση. Εδώ και έναν χρόνο αποφάσισα να τον δω ξανά στην κηδεία του. Οταν πέθανε η μητέρα μου, δεν είχε καμία συμμετοχή στις διαδικασίες για την κηδεία. Τότε δούλευα στο Κρατικό όπου σκηνοθετούσα το «ΝΤΑ» και έτρεχα σαν τρελός, μαζί με την ανιψιά μου, για να τα προλάβω. Εναν χρόνο μετά του τηλεφωνεί η ανιψιά μου για να κανονίσουμε για το μνημόσυνο και λέει «α, τώρα δεν γίνεται. Μετά τις εκλογές». Φυσικά το οργανώνουμε εγώ και η ανιψιά μου. Εκείνος κάλεσε κόσμο αλλά ο ίδιος δεν ήρθε. Εκεί λέω μέσα μου «τελειώσαμε». Δεν θα τον ξαναδώ.

Τι σας βοήθησε, εκτός από την τέχνη σας ν’ ανασυνταχθείτε; Ο σύντροφός σας πώς λειτούργησε σε αυτή τη διαδικασία ανασύνταξης;

Είναι ένα καταπληκτικό πλάσμα και νιώθω μια απίστευτη συναισθηματική ασφάλεια. Μου δίνει δύναμη και θάρρος. Εχω οικογένεια μαζί του. Σαφώς με έσωσε το θέατρο, αλλά πιστεύω ότι έτρεξα μόνος μου προς αυτή την κατεύθυνση. Δεν υπήρξα ποτέ παιδί. Δεν μπορούσα ποτέ να παίξω με τα τσιγάρα και να τα κάνω αεροπλανάκι. Εβλεπα να το κάνουν οι συμμαθητές μου και έλεγα «βλαμμένο είναι;». Το οξύμωρο είναι πως επέλεξα ένα επάγγελμα που βασίζεται στη φαντασία. Ημουν πάντα ενήλικος. Οσο μεγαλώνω βρίσκω το παιδί που δεν ήμουν. Η ψυχανάλυση ήταν σοκ. Διαπίστωσα ότι γίνονταν πράγματα μπροστά στα μάτια ενός μικρού παιδιού.

Το πιο πικρό και ωμό πράγμα που ανακαλύψατε εκ των υστέρων ότι έχετε βιώσει;

Απέναντι από το σπίτι μας υπήρχε μια χαρτοπαικτική λέσχη όπου σύχναζε ο πατέρας μου. Θυμάμαι να με ξυπνάει στις 4 το πρωί η μάνα μου – ήμουν περίπου 6 ετών –, να με πηγαίνει στο παράθυρο και να μου λέει: «Τη βλέπεις αυτή την ξανθιά που βγαίνει από την πόρτα; Σε πέντε λεπτά θα βγει και ο πατέρας σου. Για να είσαι μάρτυρας στο δικαστήριο». Αυτό ήταν ανελέητα σκληρό για ένα παιδί. Το θέατρο ήταν πράγματι σωσίβιο για μένα. Δεν ξέρω πού θα είχα καταλήξει. Ο αδελφός μου είναι αλκοολικός.

Είχατε γενναία στάση απέναντι στη ζωή και στις δυσκολίες και παίρνατε τα ρίσκα σας. Οπως για παράδειγμα να εγκαταλείψετε τη Νομική για το θέατρο. Δεχθήκατε κριτική από τον πατέρα σας για τις σεξουαλικές επιλογές;

Δεν με απασχόλησε, ούτε με απασχολεί καθόλου. Πραγματικά δεν ξέρω αν είμαι γενναίος. Είμαι όμως καθαρός.

Το γεγονός ότι είστε καταξιωμένος καλλιτέχνης σας έδωσε περισσότερη δύναμη να εκφράζεστε ελεύθερα;

Οχι, δεν νομίζω. Από τότε που ήμουν στο λύκειο πήγαινα στο σχολείο και τους έλεγα «ήμουν στο τάδε γκέι μπαρ και περάσαμε τέλεια και ήμουν με το αγόρι μου».

Mπούλινγκ έχετε δεχθεί;

Οχι, ποτέ, ενώ είχα φίλους που δέχθηκαν τρομερό μπούλινγκ. Ακόμη και με την αληταρία έκανα παρέα. Για να επιστέψω ξανά σε αυτά που είπες για τα ρίσκα: Μονίμως ρισκάρω. Ρίσκο ήταν και που πήγα στην Γερμανία στα 40 χρόνια. Εκεί αποφάσισα να κάνω ψυχανάλυση η οποία μου δίνει αυτό που δεν μπορεί η τέχνη μου. Για παράδειγμα, όταν παλιά δεν λειτουργούσε κάτι στη δουλειά μου ήταν δυσβάστακτο. Τώρα ξέρω ότι είναι μέσα στο παιχνίδι και η αποτυχία. Τώρα ξέρω ότι δεν είναι το άπαν στη ζωή μου.

Η ψυχανάλυση πρέπει να γίνεται στη μητρική γλώσσα.

Εχεις απόλυτο δίκιο, αλλά το τόλμησα. Σκέφτηκα ότι ακόμη και αν δεν λειτουργήσει, τα γερμανικά μου θα γίνουν τέλεια. Πήγα σε έναν καταπληκτικό ψυχίατρο όπου πάρα πολλές φορές μετά τη συνεδρία μας έψαχνα να βρω το νόημα των καινούργιων λέξεων που μου έλεγε. Ρωτούσα Γερμανούς και δεν γνώριζαν. Εκεί κατάλαβα ότι ο γιατρός μου δεν έκανε κανένα σκόντο στη γλώσσα. Τώρα πια διαβάζω λογοτεχνία μόνο στα γερμανικά.

Είστε χαρούμενος τώρα πια;

Είμαι ευγνώμων. Θυμάμαι δυο περιστατικά: ήμασταν στο δημοτικό και μας ρώτησαν πώς θα θέλαμε να είμαστε το τόσο μακρινό 2000 και στη δραματική σχολή «πως θα ήθελες να είσαι στη ζωή σου ως ηθοποιός». Στην πρώτη ερώτηση απάντησα ότι ονειρεύομαι να είμαι τελείως ανεξάρτητος και να έχω τη δυνατότητα να πηγαίνω όπου θέλω χωρίς να με σταματάει τίποτα. Στην δεύτερη είχα πει ότι θέλω να κάνω καλές δουλειές στο θέατρο και να ζω από αυτό το επάγγελμα. Τα κατάφερα. Ζω – χωρίς να έχω γίνει πλούσιος – καλά, όχι μίζερα. Αυτό για μένα είναι ευλογία.

Ετσι σε δυο μήνες φεύγετε για το Αμβούργο όπου σκηνοθετείτε μια ακόμη δουλειά.

Και συζητώ και τις επόμενες.